این پیامی است که با آن در درب دفاتر دبی شرکت سوق[1] از من استقبال شد و بعد از مکالمه طولانی با موسس شرکت و مدیر اجرایی رونالدو مشوار نمی‌توانستم خودم را کنترل کنم و متعجب بودم که این کلمات چقدر بدرستی روح منحصربفرد و انگیزه دائمی این کارآفرین سوری را توصیف کرده‌اند. این مکالمه با مشوار حدود یک ماه بعد از خبرفوری مربوط به تملک سوق توسط آمازون انجام شد؛ معامله‌ای که ارزش آن هنوز افشای عمومی نشده است، گرچه فایننشال تایمز گزارش داده است که مبلغ آن حدود 650 میلیون دلار آمریکا بوده است. برای اکوسیستم کارآفرینانه[2]MENA خروجی بود که مدتها منتظر آن بود و در عین حال اهمیت آن را برای این منطقه در سطح کلان نمی‌توان دست کم گرفت-شایان ذکر است که در اینجا پیشرفت جهان عرب هدفی بوده است که سوق از سال 2005 کار خود را برای دستیابی به آن آغاز کرده است. مشوار خاطر نشان می‌کند که« ما یک ماموریت داشتیم-خواستار برقراری ارتباط با جهان عرب بودیم». «ما سوق را بعنوان یک بازار و یک برند می‌خواستیم. ما احساس کردیم که به چیزی نیاز داریم؛ باید قادر باشیم که آن را بسازیم و مرزهای میان کشورهای(منطقه) را به بهترین نحو ممکن و حداقل از نظر اقتصادی و برای انجام تجارت از بین ببریم». برخی موارد بلحاظ سیاسی می‌تواند زمان‌بر باشد. شما با استفاده از تکنولوژی می‌توانید اینکار را سریعتر انجام دهید و فقط مردم را در تمام منطقه توانا سازید».
سوق برای یک پلتفرم تجارت الکترونیک که امروزه میزبان بیش از 8.4 میلیون محصول است و در ماه بیش از 45 میلیون بازدید دارد هدفی را آغاز کرد که با آنچه امروزه وجود دارد بسیار متفاوت است. مشوار می‌گوید« ما سوق را بعنوان یک بازار آزاد راه‌اندازی کردیم؛تا حدود سال 2009 یک سایت اسم‌نویسی بسیار ساده بود».«این کسب‌وکار اینگونه بود» سوق بعنوان بخشی از وب پورتال عربیMaktoob. Com راه‌اندازی شد، تعدادی خطوط عمودی داشت که شامل همه چیز می‌شدند از مزایده‌های آنلاین گرفته تا آگهی‌های مربوط به املاک و مستغلات. سوق پس از فروش مکتوب به یاهو در سال 2009 بعنوان یک نهاد مستقل شناسایی شد و در این زمان مدل اصلی خود را پیدا کرد. مشوار خاطرنشان می‌کند «ما احساس کردیم که منفعت بیشتر [3]در خرده‌فروشی است». «خرده‌فروشی 50درصد بسیاری از اقتصادها را تشکیل می‌دهد بویژه باتوجه‌به مصرف‌کنندگان این منطقه و قدرت خرید آنها» و بنابراین ما تصمیم بسیار سختی را اتخاذ کردیم تا قادر به برآورده‌سازی انتظارات مشتریان و رشد عملکردB2C (کسب‌وکار به مصرف‌کننده) باشیم، ما خواستار تمرکز در این حوزه بودیم، ما باید بسیاری از چیزهایی که در سوق مشغول به کار بودند را متوقف کنیم.
مشوار به این موضوع اشاره می‌کند که این دوره یک دوره تحریک‌پذیر در سازمان بود- بعد از همه اینها، جنبه‌هایی از سوق که در حال تعطیل شدن بود مانند مزایده آنلاین و آگهی‌ها در واقع مولدهای نسبتا مهم ترافیک سایت و کسب درآمد بودند. اما مشوار و تیم او بر برنامه‌ای که برای سوق طرح‌ریزی کرده‌بودند پافشاری می‌کردند و بخش خرده‌فروشی را با هدف اولیه تضمین یک تجربه خرید راحت برای مشتریان خود راه‌اندازی کردند. «ما این سفر را آغاز کردیم تا متوجه شویم که مشتریان ما چه می‌خواهند و ما چگونه می‌توانیم با آن سازگار شویم».
مشوار از این دوره از چرخه عمر سوق بعنوان نقطه عطفی برای شرکت یاد می‌کند اما ساخت و تغییر کاتالوگ محصولات وب‌سایت در آن زمان برای همه کسانی که در راه‌اندازی مشارکت داشتند، یک فرآیند نسبتا دشوار بود. اومی‌گوید« وارد شدن به مرحله تحول کار آسانی نبود». «ما تماسهای بسیار از فروشندگانی دریافت کردیم که از تغییرات اکوسیستم ناراضی بودند. اما می‌دانید ما تلاش کردیم تا به آنها توضیح دهیم که این کار را بمنظور بهبود تجربه مشتری انجام داده‌ایم. ما می‌خواهیم قادر به درک قیمتگذاری، شکاف محصولات، طبقات ،علایق مشتریان و نحوه پیشنهاد سایر محصولات باشیم – نمی‌توانید اینکار را انجام دهید مگراینکه کار خود را ساختاربندی کنید». بااین‌حال این موضوع شروع تغییر سوق به غول تجارت الکترونیک خاورمیانه امروزی بود-زمانیکه شرکت احساس کرد تجربه خریدار را در وب‌سایت خود بهبود داده است، شروع به تکمیل رویدادهای مربوط به پست کلیک[4] کرد و در نتیجه سرمایه‌گذاری زیادی در پرداخت، لجستیک، خدمات پس از فروش و سایر حوزه‌های سفر مشتری انجام شد. تمام این موارد زمان‌بر هستند و البته بودجه زیادی هم نیاز دارند-تا اوایل سال 2016 سوق در مجموع قادر به افزایش مبلغ 425 میلیون دلاری در دو نوبت به صورت دریافت بودجه از سرمایه‌گذارانی مانندمدیریت تیگر گلوبال ، نسپرز، گروه سرمایه پرریسکIFC[5] و سایرین بوده است.
در سطح کلان‌تر مشوار بعنوان یک شهروند جهان عرب علاقه‌مند به مشاهده تغییر در این منطقه است و باور دارد که بخش تکنولوژی- و کارآفرینی به خودی خود-می‌تواند کلید پی‌بردن به این مسئله باشد. «اگر درباره این موضوع فکر کنید، این منطقه به این نوع از شرکتها و مشاغل بیش از سایر مشاغل نیاز دارد زیرا ما دارای سرمایه انسانی بعنوان یک منبع اصلی هستیم و آنها را در این نوع از کارآفرینی مشارکت می‌دهیم، مشاغل مربوط به تکنولوژی برای این منطقه معجزه می‌کنند». مشوار از نمونه‌های کشور هند برای توضیح این نکته استفاده می‌کند. «اگر به کشور هند نگاهی بیاندازید، این کشور 20 سال پیش یک مرکز برون‌سپاری بزرگ بود که به سفارش شرکتهای غربی از تکنولوژی استفاده می‌کرد. با حرکت رو به جلوی 10 ساله تعداد زیادی کارآفرین وجود دارد که آموخته‌اند تا با نقش‌آفرینان جهانی همتراز شوند، به کارآفرینان محلی تبدیل شوند و تغییر کردند من تصور می‌کنم که هند با این روش در سطح جهان بعنوان یک مرکز تکنولوژی مطرح شد. امروزه بسیاری از شرکتهای تکنولوژی درآنجا وجود دارند، شرکتهای محلی طبقه‌بندی شده‌اند و خوشبختانه برخی از آنها بزودی جهانی خواهند شد. بنابراین می‌بینید که این موضوع چطور فرصتها را خلق کرده است. ما احساس می‌کنیم که همین رویدادها برای مصر و اردن و سایر بخشهای جهان عرب نیز می‌تواند رخ دهد». مشوار همچنین امیدوار است که تملک سوق توسط آمازون تاثیر شدیدی بر اکوسیستم کارآفرینانه منطقه خواهد داشت. او پیش‌بینی می‌کند که « این عمل اولین و آخرین سرمایه‌گذاری جهانی در منطقه نخواهد بود».«این موارد بطور معمول رواج پیدا می‌کند و بیشتر شاهد آن خواهیم بود… من تصور می‌کنم این عمل باعث دراختیارداشتن نقش‌آفرینان جهانی در این سطح از تکنولوژی در منطقه می‌شود و موجب تجمع تعداد زیاد افراد در منطقه می‌شود، مطمئنا روش کار در منطقه را تغییر خواهد داد. زمانیکه معامله مکتوب-یاهو صورت گرفت، سوق یک نتیجه بود؛ اینجا جایی بود که انجام بخشی از سرمایه‌گذاریها و سرمایه‌گذاری اولیه رواج پیدا کرد، مرحله بسیار حیاتی زمانی بود که 5-6 میلیون دلار اولیه را افزایش دادیم…اما نتیجه آن یک راه خروجی بود و در حال حاضر می‌دانید که ما چیز بیشتری برای ارائه داریم. بسیاری از سرمایه‌گذاران بیشتر سرمایه‌گذاری خواهند کرد زیرا آنها تشویق می‌شوند و می‌بینند که شما می‌توانید از این بخش از جهان خارج شوید».
اما مشوار دررابطه با ایجاد کسب‌و‌کاری که هدف آن صرفا مهندسی یک راه خروج است، به کارآفرینان این منطقه اینچنین توصیه می‌کند:«قبل از خروج کسب‌وکارهایی را ایجاد کنید که با استفاده از تکنولوژی سنجیده می‌شوند».«صرفنظر ازاینکه راه خروجی در نهایت چگونه پایان می‌پذیرد، تصور می‌کنم که این نکته کلیدی است». باتوجه به گفته مشوار در چند سال اخیر اکوسیستم این منطقه توسعه و رشد پیدا کرده است تا حدی که راه‌اندازی کسب‌وکارها نسبتا برای مردم منطقه آسانتر شده است اما باید برای موانعی که در ذات این بخش از دنیا وجود دارد، آماده باشیم. او می‌گوید «تصور می‌کنم که چالشها همیشه باقی خواهند ماند و هیچکس نمی‌تواند آنها را قیاس کند».«شما باید روزنه‌ای را پیدا کنید که پول‌ساز است. هرکسی نمی‌تواند تبدیل به یک شرکت بزرگ شود اما همه می‌توانند موفق باشد». زمانیکه برای نخستین بار موضوع تامین مالی را در این منطقه مطرح کردم، مشوار اعلام کرد:«تامین مالی ایده خوبی است». او می‌گوید با اینکه همه ما خواستار مشاهده استارت‌آپ‌های تامین مالی شده بیشتری هستیم، باید به سرمایه‌گذاران زمان داده شود تا شرکتهایی که خواهان سرمایه‌گذاری در آن هستند را شناسایی کنند. «وظیفه ماست که بعنوان کارآفرین سرمایه‌گذاری را جذب کنیم که با ما راحت باشد زیرا آنها منابع مالی خود را برای سرمایه‌گذاری صرف می‌کنند. آنها همچنین باید کارآفرین را ببینند و او را درک کنند و قادر به اعتماد به اکوسیستم باشند». مشوار باور دارد که این دورنما در این رابطه تغییر زیادی کرده است، باوجود سرمایه اولیه زیادی که به سمت این اکوسیستم می‌آید، تامین مالی مربوط به رشد و توسعه مطمئنا هنوز هم دچار کمبود است، اما این سناریو نیز می‌تواند بزودی تغییر کند. مشوار در پایان روز به کارآفرینان می‌گوید که آنها باید نسبت به اهدافی که برای سازمانهای خود طراحی کرده‌اند، پایبند باشند. او می‌گوید «شما باید ماموریت خود را باور داشته باشید». «اما گاهی اوقات ایده اولیه که برای کارکردن درنظر داشته‌اید، محقق نمی‌شود. بنابراین باید سرسخت باشید اما در شیوه اجرایی خود می‌بایست منعطف عمل کنید». اما آیا مشکلاتی که دنیای عرب در حال حاضر شاهد آن است باید برای کارآفرینان بعنوان یک عامل بازدارنده درنظر گرفته شود یا خیر، مشوار اهل حلب یکی از شهرهای در حال حاضر نابودشده در سوریه است و مثبت ماندن را انتخاب می‌کند. او می‌گوید« مطمئنا دردناک است». «شما خواستار تمرکز بر توسعه منطقه و سرمایه انسانی هستید بنابراین تمام این بی‌ثباتی‌ها منجر به عقب‌نشینی بیشتر مردم می‌شود که بسیار مایه تاسف است و برای من شخصا بسیار نگران‌کننده است زیرا من اهل سوریه هستم… اما همچنین یاد گرفته‌ایم که در منطقه پتانسیلهای زیادی داریم و باید فقط این فرصتها را چنگ آوریم و شما می‌توانید تفاوت ایجاد کنید و این منطقه به ما نیاز دارد… ما ریسک این منطقه را می‌شناسیم، ما اهل این منطقه هستیم اما می‌دانید که این منطقه‌ی ماست». حس مالکیت نسبت به این منطقه به اندازه کافی برای مشوار برانگیزاننده بود تا راه خود را ادامه دهد- و بقیه ما نباید در مورد پیروی از الگوی مشوار دوباره فکر کنیم.
[1] Souq’s Dubai offices
[2] Middle East and North Africa
[3] the bigger pie
[4] postclick
[5] Tiger Global Management, Naspers, IFC Venture Capital Group
